Clemens V
Avinione, 19.VI.1310
Fundacja XX. Czartoryskich, Biblioteka Książąt Czartoryskich
85 Perg.
785 x 535 + 65 mm
Išlikę 2 originalo egzemplioriai: A - Kunigaikščių Čartoriskių bibliotekoje (Biblioteka Książąt Czartoryskich) Krokuvoje (perg. 85); Pergamento lapas su popiežiaus Klemenso V švininiu antspaudu; B - vienalaikis nuorašas be antspaudo popiežiaus Klemenso V registre, Slaptajame Vatikano archyve (Archivio Segreto Vaticano) Romoje (Register Clemens V., tom. 5, ep. 412, fol 114r.).
Skelbta: Preußisches Urkundenbuch, Band 2, Nr. 13, S. 6-10; Dogiel, Codex, Bd. 5, Nr. 37, S. 33 = Livländisches Urkundenbuch, Bd. 2, Nr. 630, Sp. 47; Dlugosz, Historia, Lib. 9, S. 945 = Napiersky, Livoniae commentarius, S. 8; Seraphim, Zeugenverhör, S. 167; Theiner, Monumenta, Bd. 1, Nr. 204, S. 119; Regestum Clementis V, ann. 5, Nr. 5544, S. 169; Pommerellisches Urkundenbuch, Nr. 687, S. 605 = Simson, Geschichte, Bd. 4, Nr. 64, S. 28.
Clemens episcopus servus servorum Dei
venerabili fratri Johanni archiepiscopo Bremensi et dilecto filio magistro Alberto de Mediolano canonico Ravennatensi capellano nostro salutem et apostolicam benedictionem.
In vinea Domini licet immeriti cultores positi et custodes sic in ipsius culture salubrisque custodie nos debemus ministeriis exercere, ut in ipsa infatigabiliter operantes extirpandis vitiorum sponis et peccatorum tribulis, que superfitiem ejus interdum obumbrare conantur, necnon plantandis virtutum germinibus, in quibus Altissimus delectatur, fervore spiritus et diligenti sollicitudine intendendo ipsam ab illis presertim offensionum discriminibus tueamur, que sub pietatis specie cautius subintrantes difficilius precaventur.
Sane tam predecessorum nostrorum Romanorum pontificum quam nostris continuatis successive temporibus ex clamore valido et insinuatione famosa ad audientiam sedis apostolice est deductum, quod preceptores et fratres hospitalis sancte Marie Theutonicorum ad hec solum per sedem eandem in Rigensi, Livonie et Pruscie provinciis constituti, ut ecclesias ac personas ecclesiasticis aliosve catholice fidei professores vallo fortitudinis munientes ipsos a paganorum et scismaticorum tueantur incursibus et ad dilatandum ibi catholice fidei nomen et cultum jugiter elaborent, in gravem proch dolor nostri Redemptoris injuriam, fidelium cunctorum obprobrium et ejusdem fidei detrimentum facti sunt hostes domestici et familiares sunt redditi inimici non insurgentes pro Christi nomine adversus hostes fidei, sed in eorundem favorem, quod stupet auditus, variis calliditatum generibus dimicantes potius contra Christum, ad id precipue, prout evidentia facti ostendere dicitur, intendentes, ut eccelsiis omnibus earumque facultatibus aliisque bonis fidelium dictarum partium eorum usibus applicatis in rerum amplitudine contabescant, propter quod dimissa Christi militia, immo contra Christi fideles armis nequitie bellum miserabile conserentes nonnullos archiepiscopos, qui fuerunt pro tempore, aliosque prelatos et personas ecclesiasticas in dignitatibus constitutas illarum partium non absque injectione manuum in ipsos Dei timore postposito temere violenta, detestabili et sacrilego ausu capere, diris mancipare carceribus et alias eis graves corporales afflictiones inferre dampnabiliter presumpserunt ac de quatuordecim ecclesiis suffrageneis, quas Rigensis ecclesia metropolis partium earundem habere consueverat, septem totaliter deleverunt, septem aliis in tali statu dimissis, ut plus sint dedecori et pudori decentie pastoralis, quam si penitus non adessent.
Nam de quatuor earum ejectis canonicis in eis canonice institutis fratres sui ordinis pro canonicis in dictis eccelsiis locaverunt, quos in eisdem de fato instituunt et destituunt, sicut volunt, et tales eorum confratres pro canonicis se gerentes eligunt in episcopos, quos iidem preceptores et fratres mandant de suis confratribus eligendos, electi vero taliter falsa, immo verius, confirmatione aliqua non obtenta in episcopos se faciunt consecrari nullam obedientiam eidem Rigensi ecclesie locorum metropoli facientes. In residuis autem tribus cathedralibus ecclesiis vacantibus intrudunt personas, quas volunt eciam minus dignas, de quibus per potentie sue abusum electionem faciunt clebrari ac de modo et forma electionum hujusmodi nulla examinatione premissa per antedictos fratres sui ordinis pro episcopis se gerentes electos hujusmodi in episcopos faciunt consecrari.
Omnia bona earundem ecclesiarum, que insignes consueverant habere pontifices cum solennibus capitulis, latis et magnis facultatibus et redditibus habundantes propriis usibus non absque pernitioso earundem ecclesiarum dispendio enormiter applicando seque, ut liberius in predictam metropolim et ecclesias ceterosve prelatos et fideles provinciarum et partium predictarum valeant desevire eorumque municiones, castra, terras, jurisdictiones et jura proprie subicere dicioni eisdem paganis nequam amicitie federe unientes ac publicum eis adversus dictos fideles impendentes auxilium, consilium et favorem ferrum, arma, equos et alia mercimoniorum genera, per que dicti pagani fideles eosdem possent acerbius impugnare, vendunt et per alios ipsis vendi permittunt, quodque gravius est, iidem preceptores et fratres non solum a confinibus eorundem paganorum, in quibus contra illorum incursus debuissent se murum defensionis opponere, in detrimentum fidelium recesserunt, sed quoddam castrum ejusdem Rigensis ecclesie eisdem paganis pro certa quantitate pecunie venundantes regnum Plochech, quod quondam rex Plochensis ad fidem Christi conversus prolem non habens legitimam eidem ecclesie Rigensi contulerat pro anime sue salute, dictis paganis non absque jactura multitudinis innumerose fidelium dimiserunt, cujus occasione due solennes cathedrales Czeloviensis videlicet et Rutheniensis ecclesie consistentes in regno predicto totaliter sunt delete, quibus castro et regno ad manus dictorum infidelium taliter devolutis dicti pagani a locis confinium repulsis fidelibus magnam partem dictarum provinciarum tunc fidelium multitudine populosam in solitudinem redegerunt eisdem fidelibus partim peremptis gladio, partim eorundem paganorum miserabili jugo suppositis perpetuo servitutis quodque detestabilius est, si quando iidem preceptores et fratres offendendi paganos sub cujusdam umbre pallio velint ostendere se gerere voluntatem, illos fraudulenter impugnant, ut ex eorum facto fideles atrocius impugnentur, eosdem paganos ex tenuis prede dampno modico ad destruendum reliqua castra ejusdem Rigensis province pravis nocendi artibus irritantes.
Fertur eciam de ipsis execrabile facinus, dirum nefas, quod, cum rex paganorum cum suis subditis fuisset ad fidem Christi conversus ac diversos episcopos successive et presbyteros seculares ac fratres predicatorum et minorum ordinum in toto regno suo ordinasset ad extirpationem errorum et illuminationem ac plantationem orthodoxe fidei permansuros, iidem preceptores et fratres pro pudor velut ejusdem fidei subversores quosdam eorundem episcoporum, presbyterorum et fratrum exinde deici, quosdam vero interfici latentibus et occultis studiis procurarunt et taliter pagani etiam ad fidem conversi lumine feritatis abjecto errores proch dolor pristinos resumpserunt et sic quondam Lechoniensis ecclesia cathedralis in dicto regno consistens cum sua civitate et diocesi non absque multorum fidelium animarum et corporum deplorando periculo misterabiliter fuit deleta; populum etiam christianum terre Semigallie habentem episcopum et presbyteros orthodoxos, qui eis sacramenta ecclesiastica ministrabant, iidem preceptores et fratres totaliter deleverunt nobiliores ejusdem terre, quos ad convivium invitarunt, proditionis infande sevitia mutilatione capitum perimentes, reliquam multitudinem populi dicte terre ultra quam centum milia fidelium utriusque sexus ad terras paganorum crudeliter profugarunt dictique fideles eorundem paganorum in depressionem fidei perpetue sunt redditi servituti, propter quod episcopatus Semigallie, qui per septem dietas amplam diocesim obtinebat, totaliter de medio fuit sublatus, et ut omnino impediatur ampliatio fidei in partibus prelibatis et proponendi verbum Dei facultas quelibet subducatur, ex eo, quod fratres ordinis minorum castri Brunsberg ejusdem Rigensis provincie predicationi dictorum paganorum instantes verbum Dei continue diffundebant ac quidam frater dicti ordinis jugiter per paganos discurrens virtute verborum et operum coruscando die quolibet multos paganos cognitione vere fidei illustratos sacre regenerationis lavacro innovabat, eisdem fratribus minoribus de dicto loco ignominiose dejectis eundem locum funditus destruxerunt nullos omnino ejusdem verbi predicationi insistere permittentes, ecclesias quoque, oratoria et capellas edificari pro neophitis non permittunt, ita quod dicti neophiti in rudimentis fidei non instructi ac in ecclesiis cum orthodixis particium non habentes nec in moribus fidelibus sunt conformes. Pessimum etiam ritum eorundem paganorum sectantes confratres suos, si quos contingit interdum in hostili congrassu vel conflictu aliquo vulneribus sauciari, contra morem ejusdem fidei orthodoxe prius quam expirent, impieteate quadam sevissime feritatis extingunt eorum corpora flammarum incendio concremando.
Ac ut premissa et alia eorum detstabilia scelera ejusdem sedis effugiant notionem, universos fideles, clericos et laicos, cujuscumque dignitatis aut status existant, ad exponendum querelas de ipsis tantarum persecutionem necessitate cogente ad sedem apostolicam accedentes crudeliter persecuntur mortem eis per se et alios inferendo, sicut hec in personis quondam magistri Alesii doctoris decretorum plebani plebis Thorunensis et aliorum quam plurium, quos redeuntes de Romana curia, ad quam venerant contra eos, crudeliter occiderunt, dicuntur liquido apparere; necdum findem premissis enormitatibus imponentes, sed mali esse et boni credi sub pallio ignorate nequitie cupientes passus et itinera debita, per que de civitate Rigensi exitus et reditus ad eandem quadam necessitate iunevitabili peraguntur, sub ea faciunt custodia detineri, ut non nisi personis, quas volunt, gressus ex ea pateat vel regressus sicque dicta civitas exitum et reditum liberum non habendo cujusdam obsidionis anguste dispendia cogitur deplorare, ad quam quidem obsidionem preclusis itinerum quorumcunque vestigiis fortius angustandam quoddam castrum a superiori parte ac protum monasterii Dunamundensis Cisterciensis ordinis ejusdem Rigensis diocesis, in quo eadem Rigensis ecclesia jus obtinet patronatus, ab inferiori parte ejusdem civitates consistentia, absque quibus civitatem eandem nec per terre nec per maris vestigia nullus potest ingredi vel exire quodam illicito emptionis titulo, cum monasteriorum alienatio sacris prohibita sit canonibus et etiam ipsius monasterii Dunamundensis per pie memorie Gregorii pape VIIII. predecessoris nostri privilegium speciale cujuslibet alienationis contractus foret specialiter interdictus, temeritate propria occuparunt et detinent occupata, propter que in eisdem provinciis, in quibus ecclesiam suam fetu nove prolis ad fidem converse dominus ampliabat, familiari peste intestinam exercente sevitiam non solum fides radicata et fundata non proficit, sed ex persecutione domestica deficit et, nisi celeri occuratur remedio, nomen ibi deperit christianum.
Novissime vero ad nostrum venit auditum, quod dicti preceptores et fratres hospitalis ejusdem dilecti filii nobis viri Wladislai Cracovie et Sandomirie ducis terram hostiliter subintrantes in civitate Gdansco ultra decem milia hominum gladio peremerunt infantibus vagientibus in cunis mortis exitium inferentes, quibus etiam hostis fidei pepercisset. Iidem quoque preceptores et fratres quam plura alia detestanda dicuntur committere, quorum series se nimis extenderet, si singulariter singula presentibus clauderentur.
Nos igitur, qui disponente Domino ejusdem dominice vinee regimini presidemus, desiderantes, ut in ea virtutum palmites convalescant succisis tribulis vitiorum, attendentes quoque ad premissa, que de dictis preceptoribus et fratribus referuntur, utpote perniciosa et fidei nostre contraria, immo cuntorum Christi fidelium cordibus inimica sub dissimulatione transire salva conscientia nequeamus, considerantes etiam, quod in talibus debite correctionis differen remedium nihil esset alium, quam licentiam sceleribus indulgere, discretionem vestram, de quorum circumpectionis industria plenam in Domino fiduciam obtinemus, horandam attente duximus et monendam vobis per apostolica scripta districte precipiendo mandantes, quatinus ad partes illas seu ad loca illarum partium, que vobis pro executione hujusmodi negotii videri poterunt magis apta, vos personaliter conferentes et habentes pre oculis solum Deum contra predictos preceptores et fratres ejusdem hospitalis in dictis provinciis et partibus consistentes super premissis omnibus et singulis, necnon super articulis, quos sub bulla nostra vobis destinamus inclusos, ac super aliis criminibus et excessibus, super quibus eos inveneritis publice diffamatos, inquiratis diligentius veritatem eaque diligenter et sollicite inquisita, quecunque inveneritis, in scriptis redacta ac sufficienter instructa nobis sub sigillis vestris procuretis fideliter intimare.
Ceterum castrum et monasterium Dunamundense, quod dicti preceptores et fratres, ut premittitur, sub cujusdam emptionis colore detinent occupatum, per eosdem preceptores et fratres facientes expeditum et liberum omnino dimitti ipsum usque ad ejusdem sedis beneplacitum prefate sedis nomine teneri ac per personas idoneas et fideles, quas ad hoc eligendas industria vestra perspexerit, faciatis cum diligentia custodiri. Ut autem ad premissorum executionem eo liberius intendere valeatis, quo majori fueritis per nos auctoritate muniti, vobis invocandi ad premissa omnia et singula exequenda, ubi et quando expedire cognoveritis, tam prelatorum quam etiam principum et aliorum secularium, cujuscunque conditionis vel status existant vel quacunque dignitate prefulgeant, auxilium et succursum, contradictores quoque et rebelles necnon testes, quos ad hoc duxeritis convocandos, per excommunicationis, suspensionis et interdicti necnon privationis privilegiorum eisdem concessorum a sede predicta sententias compescendi tam de duabus dietis in concilio generali quam de aliquo extra suam civitatem et diocesim nisi in certis exceptis casibus et illis ultra unam dietam a fine sue diocesis ad judicium non vocando et aliis quibuscunque constitutionibus, que vestre possent in hac parte jurisdictioni vel potestati ejusque libero exercitio quomodolibet obviare, aut si testes, quos ad hec evocari contigerit, fuerint predicatorum vel minorum aut aliorum ordinum quorumcunque, vel si predictis ordinibus a predicta sede indultum existat, quod predictorum ordinum fratres ad perhibendum testimonium in quibuscunque causis vel negotiis compelli non possint, seu si dictis preceptori et fratribus ab eadem sit sede indultum, quod excommunicari, suspendi vel interdici non possint per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto hujusmodi mentionem et quibuslibet aliis indulgentiis, privilegiis et litteris apostolicis quibuscunque in quacunque forma verborum concessis, per que presentibus non expressa vel totaliter non inserta premissorum executio pssit quomodolibet impediri, nequaquam obstantibus plenam vobis concedimus tenore presentium facultatem. Quodsi non ambo hiis exequendis potueritis interesse, alter vestrum ea nichilominus exequatur.
Datum Avinione 13. kalendas Julii pontificatus nostri anno quinto.
Šaltinis: http://www.spaetmittelalter.uni-hamburg.de/Urkundenbuch/pub/PrUB/PrUB2.13.htm
